Bir ülkenin kalkınmasında girişimciliğin geliştirilmesi son derece önemlidir. Çünkü; girişimci özelliklerinin ve niteliğinin iyileştirilmesi sayesinde yeni fikirlerin hayata geçirilmekte, teknoloji gelişmekte ve yeni buluşlar ortaya çıkmaktadır. Bunun so

Girişimcinin Kararını Etkileyen Farklı Faktörler: Girişimcilikte Buzdağı Teorisi

Prof. Dr. Orhan KÜÇÜK*

Bir ülkenin kalkınmasında girişimciliğin geliştirilmesi son derece önemlidir. Çünkü; girişimci özelliklerinin ve niteliğinin iyileştirilmesi sayesinde yeni fikirlerin hayata geçirilmekte, teknoloji gelişmekte ve yeni buluşlar ortaya çıkmaktadır. Bunun sonucunda da istihdam ve üretim artmakta, kalkınma gerçekleşmektedir.

Girişimcinin yatırım kararı ile birlikte alacağı en önemli kararlardan birisi şüphesiz yatırım yeri veya kuruluş yeri kararıdır. Bir işletmenin kuruluş yeri olarak seçeceği yer, uzun dönemde amaçlarını gerçekleştirebileceği, en düşük maliyet ve en yüksek kârı sağlayabilecek alan olacaktır. Bu nedenle yer seçimi, birçok faktörün dikkatli analiz edilerek alınması gereken bir karardır.

Kuruluş yeri belirlenirken çeşitli faktörler gözönünde bulundurulmaktadır. Önceki yazımızda da belirttiğimiz üzere bu faktörlerden genel olarak literatürde bahsedilenler; pazar, hammadde, ulaşım, işgücü, enerji kaynakları, teşvikler vb. biçiminde sıralanmaktadır.

Kuruluş yeri seçiminde alınacak kararın işletmeyi uzun bir süre belirli koşullar altında çalışmak zorunda bırakacağından dolayı, bütün faktörlerin göz önünde tutulması gerekir. Başlangıçta ideal gibi görünen bir kuruluş yeri, dikkate alınmayan bir faktör ya da gelişme nedeniyle kısa bir sure sonra bu özelliğini kaybedebilir. Bu nedenlerle kuruluş yerinin belirlenmesinde, hem işletmecilikle ilgili, hem de girişimcinin kendisi ve ailesini dikkate alan çok sayıda faktör değerlendirilmelidir.

Kuruluş yeri işletmenin önemli karar problemlerinden, önemli maliyet kalemlerinden ve rekabet faktörlerinden biridir. Bu yüzden kuruluş yeri belirlenirken yol, kaynaklar gibi faktörlerin yanında eğitim, sağlık gibi faktörlerin de göz önünde bulundurulması yararlı olacaktır. Hatta bu faktörler fazla görünmeyen, bilinmeyen, belki hesaplanmayan, fakat yatırımcının kararını önemli ölçüde etkileyen faktörlerdir. Bu nedenle bu faktörler buzdağının görünmeyen kısmı olarak da değerlendirilebilir ve ikincil gibi görünen bu faktörlerin girişimciliğe etkisi, Girişimcilikte Buzdağı Teorisi olarak ifade edilebilir.

Anlaşılacağı üzere, kuruluş yeri faktörleri aslında bunlarla sınırlı değildir. Buzdağının bir de görünmeyen kısmı vardır. Görünmeyen kısım dediğimiz hususlar dikkate alınmadan belirlenecek bir yanlış kuruluş yeri; yaşam kalitesi, sosyo kültürel çevreyle ilişkin eksiklikler, aile ve yakın çevrenin beklentilerinin karşılanamaması, eğitim ve sağlık gibi pek çok alanda girişimcinin ve girişimciye bağlı hayat süren ailesi ve yakınlarının sınırlı hizmet düzeyi ile yetinmek zorunda kalmaları gibi olumsuz sonuçları da beraberinde getirmektedir.

Benim Buzdağı Teorisi olarak belirlediğim ve literatüre kazandırdığım bu hususlar, literatürde birlikte girişimci açısından son derece önemlidir ve yatırım kararını etkileyen faktörlerdir. Bu faktörler burada dört başlıkta ifade edilmiştir.

1. Ekonomi Alt Boyutu Faktör Yükleri

* Genel olarak ekonominin iyileşmesi

* Bölgesel kamu yatırımları

* AB ve kalkınma ajansı projeleri

* İnsanların refah düzeyi yatırım

2. Eğitim ve Sağlık Alt Boyutu Faktör Yükleri

* Adalet ve yargıya güven

* Tam teşekküllü sağlık kuruluşlarının varlığı

* Yeterli eğitim kuruluşlarının varlığı

* Bölgeye olan manevi bağlılık

3. Çevre Alt Boyutu Faktör Yükleri

* Yöresel yatırım alanlarının varlığı (yer altı zenginlikleri, tarım ürünleri vb.)

* Çevre düzenlemesi ve temizlik hizmetleri

* Tabiat varlıkları ve doğal koşullar

* Tarihi ve turistik yerler

* Doğal beslenme olanakları

4. Sosyal Alt Boyutu Faktör Yükleri

* Toplumun genel olarak yatırımlara ve girişimcilere bakışı

* Şehir içi trafik ve park imkânları

* Şehir içi ulaşım

* Alışveriş ve eğlence merkezleri

Yukarıda sıralanan kuruluş yeri faktörleri ile bir ölçek oluşturularak alan araştırması yapılmış, istatistiksel sonuçlara girmeden ifade etmek gerekirse;  girişimciler bu faktörlerin önem düzeylerini yüksek bulmuşlar,  yani yatırım yapacakları zaman bu faktörlerin yatırım kararlarında ve işletmenin kuruluş yerinin neresi olacağı kararında son derece etkili olacağını belirtmişlerdir. Yani hipotez test edilmiş, kabul edilmiş ve teoriye dönüşmüştür.

Bu değerlendirmeler ışığında şunu ifade edebilirim: Girişimciler işletme kurarken, kendilerinin ve ailelerinin yaşantılarını etkileyen bu faktörlere dikkat etmeli, bu faktörleri de dikkate alarak kuruluş yerini, bir anlamda belki de yaşayacakları yeri belirlemelidirler. Alternatif kuruluş yerleri, bu faktörler açısından da ne derece uygun kuruluş yeri alternatifi sunduklarını iyi değerlendirmeli, yerel yönetimler bu konuda gerekli adımları atmalıdır.